Może teraz zastanawiasz się i uznajesz …ale to mnie nie dotyczy. Myślisz… przecież radzę sobie ze stresem i porażką. Taki jest ten zawód, to nie jest praca dla „miękkich” – wygrywają najlepsi i tylko oni są mogą się utrzymać. Mnie to nie dotyczy… ja sobie radzę. Niestety muszę Cię zmartwić nikt z nas nie może być w 100% pewnym, że wypalenie zawodowe go nie będzie nigdy dotyczyć. Osobiście współpracowałam z osobami w działach sprzedaży , które osiągały latami spektakularne efekty a pewnego dnia rzucały pracę i uznawały , że muszą sobie zrobić przerwę. Zmieniały swoje życie zawodowe a na pytanie co się stało często padało… ja już nie mogę tak dłużej, rano na samą myśl o pracy chce mi się wymiotować, najchętniej nie wstałbym z łózka. Tak bardzo nie mam już chęci aby to robić. Unikały kontaktów z klientami a te które już musiały się zadziać pozostawiały wiele do życzenia. Ich wyniki spadały z dnia na dzień bez większej przyczyny. Krok przed tą decyzją mając świadomość tego co odczuwam powinna nam się zapalić czerwona lampka , że coś jest ze mną nie tak. A dyrektor sprzedaży powinien mając wiedzę o syndromach wypalenia zawodowego powinien zareagować i wdrożyć plan wsparcia. I jako sprzedawca i jako manager powinieneś mieć wiedzę czym jest wypalenie zawodowe , jak się objawia i co możesz zrobić aby mu zapobiec. Poniżej znajdziesz kilka mam nadzieję cennych informacji.
Wypalenie zawodowe i stres wynikający z wykonywanej pracy występuje powszechnie w firmach i dotyczy nie tylko kadry zasilającej działy sprzedaży zarówno niskiego jak i wysokiego szczebla. Według badań syndrom wypalenia zawodowego jest skorelowany ze stresogennym miejscem pracy, poczuciem psychicznego obciążenia obowiązkami zawodowymi, niepewności w miejscu zatrudnienia i braku wsparcia. Pracownicy funkcjonujący w stanie długotrwałego stresu, odczuwają brak spójności między swoim zaangażowaniem i wkładem w pracę a organizacją, tracą sens wykonywanej pracy i motywację do jej kontynuowania z takim samym jak wcześniej zaangażowaniem. Liczba osób , które doświadczają lub doświadczyły wypalenia zawodowego jest coraz większa a sama Christina Maslach na pierwszych stronach swojej książki „Prawda o wypaleniu zawodowym” nazywa to zjawisko epidemią.
Skutki wypalenia należy rozpatrywać na poziomie globalnym a nie tylko jednostkowym. Należy pamiętać iż przynoszą wymierne koszty dla firm w postaci mniej wydajnych pracowników nie będących zaangażowanymi w 100% w swoje zadania, z niższym poziomem energii oraz entuzjazmu. Obecnie uważa się, że problem wypalenia zawodowego stanowi jeden z najistotniejszych problemów indywidualnych i społecznych, związanych z zawodowym funkcjonowaniem człowieka. Z tego też powodu problematyka wypalenia zawodowego jest tematem , który powinien być zgłębiany zarówno przez psychologów jak i działy HR , właścicieli firm, menedżerów jak i samych pracowników w kontekście zapobiegania i wczesnej interwencji. Celem organizacji powinny być działania prowadzące do redukcji lub eliminacji stresu. Należałoby wspierać pracowników w zakresie radzenia sobie ze stresem oraz niesienie pomocy psychologicznej po silnie stresujących wydarzeniach zawodowych.
Od pracowników działu sprzedaży wymaga się aby poza kompetencjami zawodowymi, rozległą wiedzą i doświadczeniem zawodowym posiadały również kompetencje osobiste związane z zarządzaniem swoimi emocjami, umiejętnymi działaniami regulującymi poziom odczuwanego stresu czy umiejętne radzenie sobie z porażką. Ale czy naprawdę możemy z góry założyć , że takie kompetencje ma każdy z nas pracujących w sprzedaży ? Albo czy każdy samodzielnie jest je wstanie wyćwiczyć? Utarło się przekonanie pewnie w jakiejś części zgodne ze stanem faktycznym, że sprzedawcy statystycznie lepiej radzą sobie ze stresem , są bardziej odporni psychicznie i cechuje ich pozytywne nastawienie. Ja jednak byłaby daleka od jednoznacznych deklaracji, że taki jest stan rzeczywisty i dotyczy wszystkich czy nawet większości.
Problem wypalenia zawodowego może dotyczyć każdego i na każdym stanowisku, jednak największe ryzyko jego wystąpienia związane jest z pełnieniem funkcji stresogennych oraz zawodami wymagającymi intensywnych kontaktów z ludźmi. Obecnie już wiemy, że syndrom wypalenia zawodowego może być diagnozowany u przedstawicieli wszystkich zawodów wymagających dużego zaangażowania emocjonalnego, poznawczego oraz społecznego.
Wypalenie zawodowe to kryzys aktywności zawodowej spowodowany brakiem dopasowania miedzy człowiekiem a pracą. Kryzys ten pociąga za sobą poważnie skutki społeczne. Jakość wykonywanej pracy przez osoby , które doświadczają wypalenia zawodowego pogarsza się w znacznym stopniu, co powoduje nieuchronne straty ekonomiczne wynikające z popełnianych błędów , absencją w pracy, pogorszeniem relacji międzyludzkich. Dobra kondycja psychiczna pracownika powoduje iż możemy zakładać iż jego jakość wykonywanej pracy będzie zdecydowanie wyższa, zatem ochrona pracownika przed długotrwałym stresem a w jego konsekwencji doświadczanym wypaleniem zawodowym powinna być w interesie pracodawcy.
Według Ch.Maslach wypalenie zawodowe jest wynikiem nadmiernego obciążenia pracą, braku kontroli, niewystarczającej nagrody, załamania społeczności i wspólnoty, braku sprawiedliwości, konfliktem wartości, rozpadu relacji międzyludzkich, utrata radości z pracy, gdy praca jest bardziej złożona, wymaga więcej czasu i jest bardziej intensywna.
Energia , zaangażowanie i skuteczność to wg Ch. Maslach to trzy przeciwieństwa wymiarów wypalenia zawodowego.
Gdy rozpoczyna się wypalenie energię zastępuje wyczerpanie, zaangażowanie cynizm a skuteczność brak skuteczności. Pozytywne emocje, które były z nią związane zastępuje lęk, strach i złość. Miejsce pracy staje się źródłem problemów. Emocjonalne skutki wypalenia takie jak frustracja i gniew są podstawowymi widocznymi znakami mówiącymi nam iż mamy do czynienia z wypaleniem zawodowym. Czujemy się sfrustrowani gdyż nie radzimy sobie z wyznaczonymi nam zadaniami jak również nie realizujemy własnych celów. Pojawia się brak kontroli nad powierzonymi nam zadaniami co powoduje ,że można mieć poczucie braku skuteczności. To wszystko wpływa na poczucie własnej wartości i wiarę we własne kompetencje. Emocjonalnymi skutkami wypalenia zawodowego jest gniew i towarzysząca mu frustracja a co za tym idzie pojawiają się negatywne reakcje w stosunku do innych ludzi. Kolejne dwie negatywne emocje to strach i lęk te uczucia bardzo często związane są z brakiem kontroli nad pracą i pojawia się wraz z zagrożeniem związanym z utratą pracy i obawą o własną przyszłość.
Wypalenie zawodowe to nie tylko same negatywne emocje to również brak jakichkolwiek pozytywnych emocji związanych z wykonywanym zajęciem. Te pozytywne emocje budują właśnie zaangażowanie i motywację a to wszystko wpływa na zadowolenie z wykonywanej pracy.
Wypalenie zawodowe jest procesem , który zachodzi stopniowo gdzie coraz bardziej staje się zauważalne niedopasowanie pracownika do wymagań organizacji a to na poziomie jednostki buduje długotrwały stres.
Ale co możemy zrobić żeby tego uniknąć?
Według Ch.Maslach cykl wypalenia zawodowego może pojawić się w trakcie kariery zawodowej wielokrotnie i należy nauczyć sobie z nim radzić, zauważać w odpowiednim momencie zwiastuny i umieć włączać do działania środki profilaktyczne. Zgodnie z autorką tej teorii w programie profilaktyki powinny pojawić się różne sposoby działania w zależności w jakiej fazie procesu osoba się znajduje.
Co TY sam możesz zauważyć u siebie:
Rozgraniczmy trzy stopnie wypalenia i w każdym z nich środki zaradcze.
- W pierwszym stopniu (wyczerpaniu) , które autorka nazywa stadium ostrzegawczym większość osób przy zastosowaniu odpowiednich działań jest w stanie się wyleczyć. Jako sygnały przepowiadające wymienia nieustające bóle głowy, bezsenność i uczucie irytacji. Interwencję jaką należy w tym momencie zastosować to konieczność zmniejszenia obciążenia pracą, wypoczynek.
- Drugi stopień wypalenia nazywany przez autorkę teorii cynizmem obejmuje poza objawami w pierwszym stopniu również wybuchy irytacji, pogorszenie wykonywania zadań zawodowych. W tym stadium również osoba doświadczająca takiego stanu ma możliwość samodzielnej walki z objawami wypalenia lecz musi poświęcić temu więcej czasu i energii. Wymagany jest dłuższy wypoczynek ,znalezienie innych zainteresowań niż praca. Wskazane jest również poszukanie pomocy i wsparcia u bliskich.
- W trzecim i ostatnim stadium wypalenie zawodowe jest chroniczne. Pojawiają się poza objawami fizycznymi i psychicznymi również objawy psychosomatyczne takie jak na przykład wrzody żołądka , nadciśnienie, depresja. Osoby w tym stadium czują się wyobcowane , samotne, bezradne i beznadziejne. Często poza problemami w pracy pojawiają się problemy w życiu prywatnym . Wraz z osobą wypaloną , skutki odczuwają zarówno rodzina jak i współpracownicy. Na tym etapie należy skontaktować się z lekarzem psychiatrą oraz proponowana jest często uczestnictwo w psychoterapii .
Z poziomu firmy: Konieczne jest zwrócenie uwagi na konkretne obszary jakie należy uwzględnić aby uchronić siebie i pracowników przed wypaleniem zawodowym na tzw. wytchnienie czyli wycofanie się z kontaktów interpersonalnych. Odpowiednia może być również chwilowa lub stała zmiana specyfiki pracy na mniej stresującą, gdzie alternatywą może być również oddanie części obowiązków innemu pracownikowi w zespole.
Istotna do podkreślenia jest również waga kontaktów towarzysko zawodowych gdzie pracownicy dzielą się swoimi uczuciami i otrzymują konstruktywne informacje zwrotne, a organizacja powinna stwarzać ku temu odpowiednie warunki oraz zachęcać pracowników do podejmowania takiej inicjatywy.
Zachęcać należy również pracowników do ciągłego ćwiczenia swoich umiejętności interpersonalnych niezbędnych na stanowisku związanym z pracą z ludźmi gdzie odpowiedzią mogą być cykle szkoleniowo rozwojowe dotyczące kompetencji miękkich. W trakcie takich warsztatów pracownicy mogą uczyć się indywidualnych technik pracy na stresie oraz strategiach radzenia sobie z nim oraz zrozumienia objawów wypalenia zawodowego w początkowym stadium gdzie jeszcze ograniczając aktywności zawodowe są w stanie mu zapobiec. Wartościowe są również w takim wzmocnieniu są warsztaty z tematyki dotyczącej odporności psychicznej.
Dodatkowo warto przy współpracy z psychologiem zbudować modele kompetencyjne stworzone po wcześniejszej diagnozie indywidualnej wykorzystującej narzędzia psychologiczne tj. testy osobowości, style radzenia sobie ze stresem czy też umiejscowienia kontroli oraz odporności psychicznej.
Zarówno na poziomie indywidualnym jak i organizacyjnym zapraszam do kontaktu, wspólnie ustalimy plan działania aby uniknąć wypalenia zawodowego a jeżeli już go doświadczasz to jeszcze dziś powinniśmy się spotkać i porozmawiać, nie ma na co czekać. Mam również nadzieję iż po lekturze masz przekonanie, że to czego doświadczasz jest stanem nad którym powinieneś pracować a nie zostawiać je samemu sobie myśląc ,że jakoś to będzie i minie. A ogólnie jako handlowiec czy manager już masz świadomość , że jest to temat którego nie należy unikać.
Bibliografia:
Anczewska, M., Świtaj, P.,Roszczyńska, J. (2005). Wypalenie zawodowe. Postępy Psychiatrii i
Neurologii, 14(2), 67-77.
Baka, Ł. (2011). Konflikt między pracą i rodziną a wypalenie zawodowe. Pośrednicząca rola zasobów osobowych. Psychologia Społeczna, 6(4), 19
Chirkowska-Smolak, T. (2009). Organizacyjne czynniki wypalenia zawodowego. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny. Zeszyt 4.
Heszen, I. (2013). Psychologia stresu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Mańkowska,B. (2016). Wypalenie zawodowe źródła – mechanizmy-zapobieganie. Gdańsk. Grupa Wydawnicza Harmonia.
Maslach, C.,Leiter, M.P. (2011).Prawda o wypaleniu zawodowym. Co robić ze stresem w organizacji. Sęk H. (red.). Warszawa. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Maslach, C. (2000). Wypalenia – w perspektywie wielowymiarowej. W: Sęk H. (red.). Wypalenie
zawodowe. Przyczyny, mechanizmy, zapobieganie. Warszawa. Wydawnictwo Naukowe PWN.